Balenciaga haute couture: wat kunnen we verwachten?

52 jaar na het sluiten van de oorspronkelijke Balenciaga couture-ateliers kondigt Balenciaga aan dat het haute couture nieuw leven inblaast. Beter gezegd: dat zal Demna Gvasalia gaan doen, die de verantwoordelijkheid voor de nieuwe couturelijn op zich neemt. Voor de gelegenheid laat Balenciaga een nieuw couture-atelier inrichten, gebaseerd op het oude atelier van Balenciaga aan de 10 Avenue Georges V in Parijs.

De geschiedenis leert dat couture in historische modehuizen - Chanel, Dior, Givenchy - vaak een combinatie is van decennia mode-erfgoed en de hedendaagse visie van de hoofdontwerper. Het huis Balenciaga heeft een rijke geschiedenis van beeldbepalende silhouetten: van het typische mantelpak met sculpturaal schootje tot statige, volumineuze avondjurken. Maar ook voormalig Vêtements-ontwerper Gvasalia heeft een nadrukkelijke handtekening, zij het eentje met meer street cred.

De combinatie is niet nieuw: Gvasalia ontwerpt al enkele jaren ready-to-wear voor Balenciaga. Maar haute couture heeft een andere status en, ook niet onbelangrijk, een ander klantenbestand. Het vereist trendoverstijgende ideeën en uitmuntend vakmanschap. Hoe zal Gvasalia hier invulling aan geven? FashionUnited schetst de mogelijkheden op basis van twee eigenzinnige oeuvres.

Model in Balenciaga-avondjurk, 1959. Foto: Intercontinentale / AFP

Het erfgoed: Balenciaga’s gebeeldhouwde vrouwelijkheid

De Spaanse couturier Cristóbal Balenciaga opent zijn Parijse couturehuis in 1937. In de lichtstad wemelt het van de succesvolle couturiers, maar Balenciaga onderscheidt zich van zijn collega’s door de architecturale kwaliteit van zijn werk. Balenciaga’s avondjurken zijn niet zwierig en delicaat zoals die van Madeleine Vionnet, of speels en verhalend zoals die van Elsa Schiaparelli. Die van hem zijn abstracter, stijver, gebeeldhouwd om het vrouwenlichaam in zware stoffen zoals taftzijde en satijn. Zijn ontwerpen bevatten bovendien vaak referenties naar zijn Spaanse achtergrond, zoals grote ruches en zwart kant.

In de jaren vijftig en zestig brengt Balenciaga ongeziene vormen naar het modetoneel: ballonvormige jurken, volumineuze babydolls, of juist rechte, zakachtige creaties. Balenciaga balanceert het gewicht van zware rokken met een nadruk op schouders en rug, door middel van grote mantels en mouwen, slepen en strikken, opstaande kragen of juist diepe, sexy uitsnedes. Zijn ontwerpen verrassen de toeschouwer keer op keer met onverwachte hoeken, lagen en openingen.

Ook zijn iconische mantelpak heeft uitgesproken schouders, evenals een sculpturaal schootje en een karakteristieke dubbele rijen knopen.

Model in Balenciaga-mantelpakje, 1947. Foto: © Lipnitzki / Roger-Viollet / Roger-Viollet / AFP

Balenciaga sluit zijn couturehuis in 1968 en overlijdt vier jaar later, op 72-jarige leeftijd. Hij wordt een grote inspiratie voor latere couturiers, zoals zijn protégé Hubert de Givenchy, en Azzedine Alaïa. Feitelijk is het werk van Balenciaga echter geen couture: de ontwerper weigerde stelselmatig te voldoen aan de eisen van de Chambre Syndicale de la Haute Couture, zoals het produceren van twee collecties per jaar, van elk 75 stuks, en een minimum van 20 stafleden - en werd dan ook nooit tot de orde van couturiers toegelaten.

De ontwerper: Demna Gvasalia’s “vlooienmarkt chique”

Op dat vlak hebben Gvasalia en Balenciaga in elk geval iets gemeen. Ook Gvasalia houdt zich vanaf het begin al niet aan de regels van de modewereld. Na zijn opleiding aan de Koninklijke Academie in Antwerpen werkt hij enkele jaren voor moderebel Walter van Beirendonck en vervolgens bij het conceptuele Maison Margiela. Beide merken spelen met de conventies van wat mode is of zou kunnen zijn.

Vêtements ready-to-wear, najaar 2018. Foto: Catwalkpictures

Qua filosofie hebben Gvasalia en Balenciaga misschien overeenkomsten, maar esthetisch gezien lijken ze mijlenver uit elkaar te liggen. In 2014 richt de Georgische Gvasalia samen met zijn broer Gurem het merk Vêtements op. Dat gaat nog een stapje verder: het brengt de kleding van de straat, specifiek de straten van Oost-Europa, naar de Parijse catwalks. Vêtements overrompelt het publiek met combinaties van omajurken, voetbalsjaals, bomberjacks, hoodies en oversized jassen (ook een handelsmerk van Margiela). Het resultaat is grimmig en sympathiek tegelijk. Door internationale modemedia wordt het bestempeld als “underground clubby” of “vlooienmarkt-chique”.

Echt furore maakt Vêtements in 2016 met een enkel item: een geel T-shirt met daarop het logo van postorderbedrijf DHL.

Gvasalia voor Balenciaga: Spandex-couture en spel met vormen

In 2015 wordt Gvasalia aangesteld als artistiek directeur bij Balenciaga. Al gauw wordt duidelijk dat er ook op ontwerpgebied overlap tussen de ontwerpers bestaat.

In zijn eerste collectie voor Balenciaga presenteert ontwerper Demna Gvasalia een reeks mantelpakjes zoals Balenciaga ze zelf had kunnen maken: karakteristiek van vorm en bovenal perfect gesneden. Balenciaga maakt het vakmanschap zichtbaar dat Gvasalia in de vingers heeft. Dat zal in de couturecollecties voor Balenciaga mogelijk nog meer naar voren komen.

Balenciaga ready-to-wear, najaar 2016. Foto: Catwalkpictures

Maar Gvasalia werpt ook een nieuw licht op het Balenciaga-erfgoed. In zijn ready-to-wearcollecties (voor vrouwen èn mannen) benadrukt hij de moderne, vernieuwende elementen ervan: de grote schouders en uitgesproken volumes bijvoorbeeld, inmiddels iconisch voor Gvasalia, in combinatie met zijn contrasterende, smalle sock boots met puntige neuzen en dunne hakken. Dit vormenspel zou een interessant uitgangspunt kunnen zijn voor een couturecollectie.

Balenciaga ready-to-wear, voorjaar 2020 en voorjaar 2017. Foto’s: Catwalkpictures

Ook opvallend is Gvasalia’s omgang met materiaal. Evenals Balenciaga laat Gvasalia zijn materialen spreken, al kiest Gvasalia niet voor taftzijde, maar liever voor het - aanzienlijk minder salonfähige - Spandex. De creatieve vrijheid van couture kan Gvasalia uitdagen om meer met dit soort materialen te experimenteren.

In de Balenciaga najaarscollectie 2017, tevens de honderdste show van het merk, biedt Gvasalia de meest concrete blik op de couturecollecties van de toekomst: een herinterpretatie van Balenciaga’s avondsilhouet met ballonvormige lagen. Dit zou wel eens kunnen zijn waar Balenciaga’s prinsessen en Gvasalia’s postbodes elkaar in de toekomst gaan ontmoeten: op het snijvlak van gala en grunge, tussen gebeeldhouwde vormen en de bravoure van de straat.

Balenciaga ready-to-wear, najaar 2017. Foto’s: Catwalkpictures

Homepagebeeld: Model in Balenciaga-ontwerp, 1955 en Foto’s: AFP / Catwalkpictures