Rechtspraak: Is een faillissementsgolf nabij?

Aan het lijstje recente faillissementen in de modebranche is per 4 juli 2023 Kinderkleding Groep toegevoegd. Eerder dit jaar failleerden bekende namen als Myomy, Score en Chasin’, Invito, Humanoid, Little Indians en natuurlijk Scotch & Soda.

Hoewel werd voorspeld dat de coronapandemie een golf aan faillissementen met zich mee zou brengen, bleef dat lange tijd uit. Sterker nog, het aantal faillissementen was in de jaren die volgden op de uitbraak van het virus historisch laag. Is daar nu dan toch langzaam verandering in aan het komen? En geldt dat dan ook voor de modebranche? Of valt het mee en speelt de veranderende wetgeving over turboliquidaties hierin een rol? Het tweede kwartaal van 2023 is net afgerond: een goed moment om de balans op te maken.

De cijfers op een rij

Volgens cijfers van het CBS werd 10 jaar geleden (2013) de piek van 8.275 failliete bedrijven (exclusief eenmanszaken) bereikt. Dit was het hoogste aantal faillissementen vanaf de start van de waarneming in 1951. In de jaren die daarop volgden nam het aantal zakelijke faillissementen af tot 3.145 in 2018. In 2019 nam dat aantal weer toe tot 3.209 om in 2021 te dalen tot slechts 1.537 faillissementen.

Sinds 2022 is weer een stijging waarneembaar. Toen gingen 2.144 bedrijven op fles. Halverwege dat jaar stond de totale teller op 932. In de eerste twee kwartalen van 2023 zijn er al 1.528 zakelijke faillissementen geteld. Een toename van 596 ten opzichte van 2022.

Het lijkt erop dat de coronasteun de nodige bedrijven op de been heeft gehouden, waaronder bedrijven die al niet meer levensvatbaar waren. Bovendien beleefde de economie in de jaren vóór corona hoogtijdagen. Bedrijven hadden dus het nodige vet op de botten en private equity partijen wisten - ook nog gedurende de coronacrisis - van gekkigheid niet wat zij aan moesten met hun investeringskapitaal.

Toegespitst op retail werden in 2022 193 bedrijven in die branche failliet verklaard, tegenover 137 in 2021. In het eerste kwartaal van 2022 waren dat er 38 en in het tweede kwartaal 46. Over 2023 is bekend dat het eerste kwartaal al 86 faillissementen in deze branche kende. In het tweede kwartaal waren dit er 59 (18 in april, 22 in mei en 19 in juni). Weliswaar een (lichte) daling, maar het totaal aantal faillissementen neemt vooralsnog toe en ten opzichte van 2022 zijn er tot nu toe 61 meer retailfaillissementen uitgesproken. Deze toename rijmt met de huidige economische krimp. In 2021 groeide de economie nog met 4,9 procent maar vanaf 2022 is een daling waarneembaar: 4,5 procent groei in 2022 en slechts 0,8 procent groei in de eerste helft van 2023. Als deze cijfers worden doorgetrokken, is het waarschijnlijk dat het aantal faillissementen in de retailbranche, waaronder de modebranche, in het aankomend half jaar zal toenemen. Dat is ook niet zo vreemd.

Factoren

Allereerst moet de opgebouwde coronaschuld worden terugbetaald. De terugbetaling van de belastingschuld startte op 1 oktober 2022 en bedrijven krijgen 5 jaar de tijd om die schuld af te lossen. Vanaf 1 juli 2023 is het Ministerie van Financiën met de invordering gestart en stijgt de invorderingsrente van 2 procent naar 3 procent. Vanaf 1 januari 2024 wordt die rente 4 procent. Het Financieel Dagblad kopte op 12 juli 2023 dat ruim 50.000 bedrijven nog niets hebben afgelost en dat de coronaschuld MKB-ondernemers richting faillissement drijft. En dan hebben we het nog niet eens over de terug te betalen NOW-steun.

Hier komt bij dat de marges in de modebranche doorgaans laag zijn en de consument kritisch is op prijzen, zeker gezien de extreme inflatie (waar bedrijven natuurlijk zelf ook rechtstreeks last van ondervinden). Ook blijkt uit onderzoek van het EUIPO (Bureau voor Intellectuele Eigendom van de Europese Unie) onder 26.000 EU-burgers dat met name jongeren niet schuwen om namaakproducten te kopen. De strijd om de (jonge) consument wordt er dus niet eenvoudiger op.

Verder is de weg geopend naar een duurzamere textielindustrie en dat vergt in de aankomende jaren de nodige investeringen van de branche. Zo geldt vanaf 1 juli 2023 het Besluit uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) textiel. Bedrijven waarop de UPV van toepassing is, moeten zodra de producten afval zijn geworden het afvalbeheer organiseren en betalen. Tussen 1 juli 2023 en 12 augustus 2023 moeten deze aanbieders zich melden en al in 2025 moet aan de eerste doelstellingen zijn voldaan. Ook op de lange termijn zullen in het kader van de circulaire economie de nodige investeringen van onder meer de textielindustrie worden verlangd.

De lichte daling verklaard?

Al met al uitdagende marktonwikkelingen waar de retail- en modebranche mee worden geconfronteerd. Deze combinatie brengt de verwachting mee dat meer faillissementen zullen volgen, ook al liep het aantal retailfaillissementen in juni 2023 nog iets terug. Waar die terugval in zit? Mogelijk speelde de nieuwe Tijdelijke wet transparantie turboliquidatie hierin een rol.

In het geval van turboliquidatie heeft een rechtspersoon – zoals een B.V. – op het moment van ontbinding geen vermogen meer, waardoor deze direct ophoudt met bestaan. Vereffening van het vermogen kan achterwege blijven omdat het er simpelweg niet is. Van dit wettelijke instrument kan ook misbruik worden gemaakt, waardoor schuldeisers het nakijken hebben. Tijdens de coronapandemie was het de inschatting van de overheid dat meer ondernemers gebruik zouden gaan maken van deze wijze van bedrijfsbeëindiging (als alternatief voor het faillissement) en dat ook het misbruik zou toenemen. Dat moest dus transparanter en de Tijdelijke wet transparantie turboliquidatie zou per 1 juli 2023 in werking treden. Hierdoor zouden bedrijfsbeëindigingen buiten faillissement bewerkelijker worden, in het belang van schuldeisers. Het is aannemelijk dat voorafgaand aan de initiële inwerkingtreding van de nieuwe wet de nodige bedrijven het levenslicht hebben zien doven door turboliquidatie onder de oude wetgeving. Mogelijk zet die trend zich voort nu de inwerkingtreding van deze wet is uitgesteld tot en met 15 november 2023.

De tijd zal het leren

Mogelijk gaat het aantal aanstaande faillissementen dan toch nog meevallen, maar zeker grotere marktspelers zullen doorgaans in geval van bedrijfsbeëindiging toch op faillissement zijn aangewezen. In combinatie met de economische ontwikkelingen en verdere factoren is de kans groot dat het aantal faillissementen in de tweede helft van het jaar zal gaan toenemen. Mogelijk wordt het tij nog gekeerd, maar het staat vast dat de industrie haar uitdagingen kent.

Geschreven door Frédérique Vos. Frédérique is advocaat binnen de praktijkgroep Ondernemingsrecht van Köster Advocaten. Regelmatig behandelt Köster Advocaten hier actuele juridische kwesties. Zie kadv.nl.