Goed nieuws uit Brussel. ‘Een overwinning voor mens en milieu’.

Lara Wolters op X, tweet van 15 maart 2024: “Due Diligence passed in Council! People and planet prevailed over cynicism. Thanks so much to the Belgian Presidency for all its efforts!”

De EU stemde vrijdagavond voor de zogeheten Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD, uitspraak: ‘C S triple D’), of ‘de anti-wegkijkwet’ zoals initiatiefnemer Lara Wolters het noemt.

Bedrijven kunnen hun ogen straks niet langer sluiten voor schendingen van mensenrechten of milieuregels die plaatsvinden in de toeleveringsketens.

In dit artikel leggen we je uit wat de CSDDD inhoudt, hoe het verband houdt met andere opkomende wet- en regelgeving, hoe relevant de nieuwe EU-wet is voor de modebranche en hoe bedrijven en ondernemers zich nu al moeten voorbereiden.

Europese wet verantwoord ondernemen: dit moet je weten over de aanstaande Due Diligence richtlijn

1. Wat betekent de Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD) nu eigenlijk? Wat houdt de aanstaande Due Diligence richtlijn in? Wat kun je vertellen over de nieuwe EU-wet? En hoe houdt het verband met andere opkomende wet- en regelgeving omtrent duurzaamheid?

Grote merken en bedrijven zijn voor het eerst verplicht verslag te doen over hun milieuprestaties en sociale verantwoordelijkheid en ook hoe het bedrijf wordt bestuurd op basis van duurzaamheid (kortweg de ESG). Dat schrijft de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), een nieuwe wet die al van kracht is, voor.

“De CSRD is de voorloper van Corporate Sustainability Due Diligence Directive,” vertelde modeprofessional Melissa Wijngaardeneerder in gesprek met FashionUnited. “Je hebt immers alle informatie nodig om zaken te kunnen veranderen. De CSRD bepaalt dat bedrijven nu alle data omtrent duurzaamheid verzamelen en risico's op het gebied van mensenrechten en milieu te identificeren. Door de CSDDD zullen zij hier ook verbeterprocessen voor moeten opstellen.”

Melissa Wijngaarden is mede-eigenaar van Impactbytes. Het bedrijf helpt online winkels, merken en zoekmachines om duurzaamheidscredentials van producten effectief te identificeren en te communiceren naar hun klanten.

Lees hier meer: [Uitgebreid rapporteren over duurzaamheid is of wordt verplicht: dit moet je weten over de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD)].

Dat je CSDDD kunt zien als een uitbreiding van de CSRD, stelt ook Fleur van de Heuvel-Meerman, Senior Beleidsadviseur Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen bij het SER en deskundige op het gebied van Due Diligence en mensenrechten. “Het doel van beide wetten - onderdeel van een Europees pakket aan maatregelen om bedrijven duurzamer te laten ondernemen - is ten einde (positieve) impact maken, ofwel zaken verbeteren,” legt Meerman uit. “Maar waar de CSRD vooral een rapportagestandaard is, schrijft de CSDDD dus gedrag voor.”

De SER, kort voor de Sociaal-Economische Raad, is het belangrijkste adviesorgaan van de Nederlandse overheid. De organisatie speelt een belangrijke rol bij het formuleren van beleid en adviezen onder meer op het terrein van internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Meerman is betrokken bij de Corporate Sustainability Reporting Directive. Ze heeft samen met haar collega's gewerkt aan de praktische uitwerking van deze verplichte duurzaamheidsrapportage, waarbij de SER actief advies geeft en voorlichting verzorgt.

Lees hier meer: [Uitgebreid rapporteren over duurzaamheid is of wordt verplicht: dit moet je weten over de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD)].

Dit houdt de CSDDD in, in het kort:

De Due Diligence directive of richtlijn, maakt bedrijven verantwoordelijk voor de eventuele schadelijke gevolgen van hun bedrijfsactiviteiten op het gebied van milieu en mensenrechten.

“Bedrijven moeten verwachten dat ze door de Corporate Sustainability Due Diligence Directive hun gehele toeleveringsketen (ook wel de waardeketen, productieketen genoemd of supply chain in het Engels, red.) in kaart moeten brengen,” vertellen deskundigen Naomi Kervel en Eva Smulders van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland in een gesprek over de CSDDD. “Organisaties en merken dienen risicoanalyses te doen, daarover te communiceren met verschillende belanghebbenden en te rapporteren. Als bedrijven misstanden ontdekken bij hun toeleveranciers, worden zij verplicht actie te ondernemen om de situatie te verbeteren.”

Naomi Kervel is adviseur IMVO (dat staat voor Internationaal Verantwoord Ondernemen) Eva Smulders is coördinator van het IMVO steunpunt bij de RVO.

De RVO staat voor de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Dit is een organisatie die bedrijven en ondernemers in Nederland ondersteunt. Ze biedt hulp en advies over verschillende zaken, zoals duurzaam ondernemen, innovatie, internationaal zakendoen en meer. De RVO helpt ondernemers succesvol te zijn en tegelijkertijd negatieve impact op mens en milieu in de productieketen van een bedrijf te voorkomen. Dus, kort gezegd, ze zijn er om bedrijven te steunen en aan te moedigen op een verantwoorde en duurzame manier te ondernemen.

Doen ze dat niet, dan kunnen sancties (lees: boetes) worden opgelegd of kunnen er civiele procedures (lees: rechtszaken) tegen hen worden begonnen.

2. Achtergrond: Wat kan de CSDDD betekenen voor de modebranche?

Hoewel de modesector zich al jaren inspant maatschappelijk verantwoord te ondernemen - “door bijvoorbeeld het voormalig kledingconvenant in Nederland of vergelijkbare internationale inspanningen,” aldus Smulders - moet er vooral op het gebied van arbeidsomstandigheden nog een hoop gebeuren. “Een grote slag in de modebranche als het gaat om verbeteringen voor mens en milieu kan ‘upstream in de keten’ worden gemaakt,” vertelt Smulders. Dat wil zeggen: in de productielanden en bij de textielarbeiders.

Misschien herinner je je de grootste ramp in de kledingbranche nog? 24 april 2013 stortte een kledingfabriek genaamd Rana Plaza in Bangladesh in, waarbij meer dan 1.100 mensen omkwamen en duizenden anderen gewond raakten. "Modemerken beweerden dat hun kleren er niet werden gemaakt,” zo vertelde de duurzamere mode-expert en journalist Sarah Vandoorne daarover “Maar in het puin werden kledinglabels van verschillende merken gevonden. In de ingestorte fabriek werd wel degelijk kleding van hen gemaakt. Dat kan betekenen dat deze modemerken hun toeleveringsketen zo weinig onder controle hebben dat ze niet eens weten waar hun kleren werkelijk vandaan komen en dat is eigenlijk nog problematischer dan dat ze erover zouden liegen.”

De keten in de modebranche is doorgaans complex en niet-transparant. Dat zit zo: Een modebedrijf geeft een productieorder af aan een leverancier. Deze leverancier, vaak fabrikant, kiest er vervolgens vaak voor bepaalde delen van het productieproces uit te besteden aan andere bedrijven (onderleveranciers of toeleveranciers), wat specialisatie en efficiëntie bevordert. Hierdoor is het echter moeilijk volledig zicht te houden op de hele productieketen en te waarborgen dat alle betrokken partijen voldoen aan ethische en duurzaamheidsnormen.

Bron: [Hoe (niet) duurzaam is de modebranche ]

“Vooral de salarissen, werktijden en -omstandigheden van de mensen die onze kledingstukken produceren laten nog te wensen over,” stelt Smulders. En tot nu toe wordt die verantwoording voor textielarbeiders vaak in zijn geheel afgeschoven op producenten of niet gedeeld met de bedrijven die de kledingorders afgeven.

Door de aankomende zorgplichtwet zou je kunnen zeggen dat bedrijven eindelijk verantwoordelijk worden voor de werknemers van hun leveranciers, ofwel die garment workers.

Bron: Boek 'Kleerkastvasten' van Sarah Vandoorne blz 82-83.

De CSDDD wordt in de volksmond dan ook meestal ‘ketenverantwoordelijkheid en -aansprakelijkheid’ genoemd.

3. Wat is de status van de Corporate Sustainability Due Diligence Directive? Waar staat de Due Diligence richtlijn? Voor wie/welke bedrijven gaat de CSDDD gelden? Wanneer is de CSDDD van kracht?

Het was nog even heel spannend of de nieuwe EU-wet er zou komen. In december was een principeakkoord over de CSDDD tussen de Europese landen bereikt. Tijdens een van de laatste stemmingsronde op 28 februari jl. trokken onder meer Duitsland en Frankrijk onverwachts hun steun in voor het wetsvoorstel onder druk van het bedrijfsleven. Daardoor stond de Due Diligence richtlijn afgelopen weken op losse schroeven.

Vrijdag 15 maart jl. kreeg de Corporate Sustainability Due Diligence Directive alsnog goedkeuring van de meerderheid van de EU-landen.

De nieuwe richtlijn wordt gefaseerd ingevoerd. Dit is beklonken:
- In 2027 moeten bedrijven met meer dan 5.000 werknemers en een omzet van 1,5 miljard euro aan de CSDDD voldoen.
- In 2028 geldt dit voor bedrijven met meer dan 3.000 werknemers en 900 miljoen euro omzet.
- Vanaf 2029 moeten bedrijven met meer dan 1.000 werknemers en een omzet van 450 miljoen euro de wet naleven.

Afgeslankt

Het aantal bedrijven dat straks aan de nieuwe wet moet voldoen is drastisch verminderd ten opzichte van het oorspronkelijke voorstel. De CSDDD gaat gelden voor bedrijven met een jaaromzet van 450 miljoen euro en minimaal 1000 personeelsleden, in plaats van de oorspronkelijke 150 miljoen omzet en 500 werknemers zoals in december werd afgesproken. Hierdoor daalde het aantal Europese bedrijven dat onder de wet valt van 17.000 naar minder dan 5.500, zo berekende Oxfam Novib, een organisatie die strijdt tegen onrecht en armoede in de wereld.

Persbericht Oxfam: ‘De zwaargewichten van de EU verlagen de regels voor de toeleveringsketen om grote bedrijven tevreden te stellen’ van 15 maart 2024.

De daadwerkelijke implementatie laat ook nog even op zich wachten, iets waarover Oxfam en andere NGO’s teleurgesteld zijn. Want, als de wet eind 2024 van kracht wordt (zie zo ook volgende stappen, red.), krijgen bedrijven met meer dan 1.000 werknemers en een omzet van 450 miljoen euro tot 2029 om aan de richtlijn te voldoen. Pas aan het eind van het decennium dus.

Kortom, de kracht van de wet is afgezwakt.

Wolters zelf zei er het volgende over: “Ja, het is minder mooi dan wat we in december met elkaar afspraken (...) Maar ook dit akkoord was er op een haar na niet geweest. Inclusief de aansprakelijkheid, de boetes, de inspraak van vakbonden. De druk van bedrijven die vinden dat ze rechten maar geen plichten hebben, was werkelijk enorm,” zo schrijft ze op Instagram Stories in een reactie. “Politiek is de kunst van het mogelijke. Dit was wat er nu, op dit moment mogelijk was. Dit is waar we op kunnen en moeten voortbouwen de komende jaren. En geloof me: in de context durf ik dit historisch te noemen.”

Volgende stappen

Nu moet de CSDDD nog definitieve goedkeuring krijgen van de lidstaten en het Europees Parlement. Het laatste staat op de agenda voor april. Met een positieve uitslag zal de CSDDD dit voorjaar een feit zijn.

Daarna moeten de EU-landen de Europese wet vervolgens vertalen in nationale wetgeving.

Dat betekent niet dat bedrijven moeten afwachten. “Bereid je nú al voor,” adviseert Kervel. “Start nu al met het inrichten van zo’n Due Diligence proces.” Er is immers nog meer wet- en regelgeving als stimulans voor duurzame(re) bedrijfsvoering en (internationaal) maatschappelijk verantwoord ondernemen in de maak. “En de risicoanalyses die je als bedrijf dient te doen voor bijvoorbeeld de CSRD en CSDDD, zijn vergelijkbaar,” legt Kervel uit.

MKB’ers opgelet

Kervel benadrukt dat ondanks de aangepaste criteria van de wet, kleine en middelgrote bedrijven (de MKB'ers) nog steeds gevolgen kunnen ondervinden omdat ze deel zijn van de ketens en vaak leveren aan grote bedrijven die wel onder de wetgeving vallen. "Zij zullen ook dan gevraagd worden informatie en werkwijzes aan te leveren aan hun ketenpartners over hoe zijn omgaan met risico's voor mens en milieu in de productieketen," legt ze uit.

4. Wat kunnen of moeten bedrijven nu al doen met oog op de aanstaande CSDDD? Hoe kan je als onderneming aan de slag met gepaste zorgvuldigheid in je waardeketen? Hoe kan je je vast voorbereiden op de Europese wet die internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen zal bevorderen?

“Je kan je als bedrijf goed voorbereiden op de aanstaande CSDDD en andere duurzaamheids wet- en regelgeving door de OECD-guidelines te implementeren,” vertelt Kervel. “In welke vorm de CSDDD straks wellicht dan ook voor jou gaat gelden.”

Deze OESO-richtlijnen zijn wereldwijd een van de standaard frameworks rond het zogenaamde zorgvuldigheidsproces en gaat over onder meer mensenrechten, arbeidsrechten, milieu-impact en technologische ontwikkeling, verheldert ze. Met behulp van de richtlijnen kunnen bedrijven problemen in hun bedrijfsvoering en toeleveringsketen opsporen en waar nodig te voorkomen en beperken.

De ondernemersadviseur verwacht dat bedrijven die de OESO-richtlijnen gebruiken, grotendeels zullen voldoen aan de eisen van de Due Diligence Directive. Concreet bestaat het uit zes stappen die bedrijven steeds opnieuw moeten doorlopen.

Het is de bedoeling dat bedrijven steeds dieper de keten induiken en steeds weer met nieuwe oplossingen komen ‘om negatieve impact te voorkomen’. “Maar Due Diligence hoeft niet in een keer,” zegt Kervel. “Benader het stap voor stap, op die manier blijft het behapbaar.”

Ten slotte moedigt de RVO ondernemers uit de modebranche aan zich aan te sluiten bij sectorinitatieven. Smulders: “Samenwerking is belangrijk. Van elkaar kun je veel leren.”

Bekijk ook;
- De officiële Europese Commissie website ‘Corporate sustainability due diligence’.
- RVO pagina IMVO-steunpunt voor bedrijven
- ‘Responsible Supply Chains in the Garment and Footwear Sector’ van OECD.org
- OESOrichtlijnen.nl: de flyer ‘Due Diligence in zes stappen’.

Bronnen:
- Interview met Naomi Kervel, Adviseur Verantwoord Ondernemen, en Eva Smulders, coördinator van het iRBC (internationaal verantwoord ondernemen) en Support Office bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland op 7 februari 2024. - Interview modeprofessional Melissa Wijngaarden, mede-oprichter van Impactbytes en Project Cece, op 25 januari 2024
- Interview Fleur van de Heuvel-Meerman, Senior Beleidsmedewerker Internationaal MVO bij de SER en bestuurslid van de Open Supply Hub, op 29 januari 2024
- Lara Wolters op X, tweet van 15 maart 2024: “Due Diligence passed in Council! People and planet prevailed over cynicism. Thanks so much to the Belgian Presidency for all its efforts!” - Het Instagram-account van Lara Wolters, Europarlementslid voor de PvdA en initiatiefnemer van de CSDDD wet, en specifiek de Instagram Stories van 15 maart 2024.
- Persbericht Oxfam: ‘De zwaargewichten van de EU verlagen de regels voor de toeleveringsketen om grote bedrijven tevreden te stellen’ van 15 maart 2024.
- Persmededeling Raad van de EU 'Akkoord tussen Raad en Parlement over duurzaam ondernemen' van 14 december 2023
- Europese Commissie 'Corporate sustainability due diligence' pagina
- IMVO-steunpunt voor bedrijven (rvo.nl)
- Responsible Supply Chains in the Garment and Footwear Sector - OECD.org website - Ministerie van Buitenlandse Zaken 'OESO richtlijnen', aan de slag met IMVO (internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen), document 'Flyer: Due Diligence in 6 stappen', van 7 oktober 2021.
- FashionUnited artikel ‘Hoe (niet) duurzaam is de modebranche’, van 23 juni 2022.
- Delen van deze artikeltekst zijn gegenereerd met een kunstmatige intelligentie (AI) tool en daarna geredigeerd.