“Traditioneel zijn financiële verslagen de belangrijkste focus van bedrijfsrapportage, zo legt modeprofessional Melissa Wijngaarden uit.

Veel ondernemingen stellen jaarlijks een verslag samen waarin ze terugblikken op hun activiteiten gedurende het voorgaande jaar. Een integraal onderdeel van dit verslag is de jaarrekening, die een samenvatting geeft van de financiële situatie van het bedrijf. Daarmee kunnen bedrijven beoordelen hoe ze ervoor staan, strategische beslissingen nemen en simpelweg voldoen aan de belastingaangifte.

Financiële transparantie is verplicht voor beursgenoteerde bedrijven. De financiële informatie helpt het publiek en beleggers die aandelen ('eigendom stukjes van het bedrijf’) kunnen kopen en verkopen, te begrijpen hoe goed het bedrijf presteert en hoe financieel gezond het is.

Beursgenoteerde bedrijven zijn doorgaans de grote namen, denk bijvoorbeeld aan fashion spelers LVMH, het Franse bedrijf dat eigenaar is van luxemerken Louis Vuitton en Christian Dior; de H&M Group; Inditex, het moederbedrijf van modegigant Zara en PVH Corp, eigenaar van Tommy Hilfiger en Calvin Klein.

Wijngaarden is mede-oprichter van Impactbytes, een bedrijf dat gespecialiseerd is in het zichtbaar maken van duurzaamheidsinformatie van kledingstukken.

Melissa Wijngaarden is daarnaast ook mede-oprichter van Project Cece (2019), een online shopzoekmachine met groenere kleding van tweehonderd modemerken voor de consument.

Impactbytes is een zusterorganisatie van Project Cece. Het is een Software as a Service (SaaS)-platform dat zich juist richt op bedrijven.

“Impactbytes is ontstaan vanuit de grotere uitdaging die er ligt voor de sector. Namelijk het identificeren van duurzaamheidscredentials van producten,” vertelt Wijngaarden. Dat zijn de 'referenties' die aantonen hoe milieuvriendelijk en sociaal verantwoordelijk een product is. In modecollecties worden verschillende materialen gebruikt, verschillende verwerkingsmethoden en soms zijn er keurmerken die iets zeggen over duurzaamheid of dierenwelzijn bijvoorbeeld. “Het probleem is dat elk merk op een andere manier over zijn duurzaamheidsinspanningen vertelt en er zijn geen vaste regels over hoe ze deze informatie moeten delen,” legt Wijngaarden uit.

Impactbytes helpt online winkels, platforms en zoekmachines dus bij deze uitdaging. Het bedrijf fungeert eigenlijk als duurzaamheids data verstrekker. Klanten van het bedrijf zijn bijvoorbeeld webwinkel Utopia, online zoekmachine Ecosia (‘zij noemen zichzelf de duurzame Google’) en duurzame kledingmerken Mud Jeans en Kings of Indigo.

Op haar website schrijft Impactbytes onder meer over de CSRD. “Eerst zou er sprake zijn dat de CSRD ook van toepassing zou gaan zijn voor alle midden- en kleinbedrijven," vertelt Wijngaarden, “dus onze klanten kwamen ook bij ons met vragen over de wetgeving.” (Over het huidige toepassingsbereik van de CSRD later meer,red.).

Maar hier is verandering in gekomen. De Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) verplicht merken en grote bedrijven gedetailleerde informatie te verstrekken over hun niet-financiële prestaties en specifieker de duurzaamheidsaspecten.

De CSRD gaat totaal van toepassing zijn op ongeveer 52.000 bedrijven in Europa en wordt gefaseerd ingevoerd.

“De eerste groep die aan de ‘Reporting Directive’ moet voldoen zijn organisaties van openbaar belang met meer dan 500 werknemers

Organisaties van openbaar belang (OBB) zijn bedrijven of instellingen die erg belangrijk zijn voor de samenleving en economie, zoals banken of grote bedrijven.

, vertelt Fleur van de Heuvel-Meerman, Senior Beleidsadviseur Internationaal MVO bij de SER, de tweede expert die we bevragen over het onderwerp.

De SER, kort voor de Sociaal-Economische Raad, is het belangrijkste adviesorgaan van de Nederlandse overheid. De organisatie speelt een belangrijke rol bij het formuleren van beleid en adviezen onder meer op het terrein van internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Meerman is betrokken bij de Corporate Sustainability Reporting Directive. Ze heeft samen met haar collega's gewerkt aan de praktische uitwerking van deze verplichte duurzaamheidsrapportage, waarbij de SER actief advies geeft en voorlichting verzorgt.

Naast het verstrekken van adviezen, speelt de SER ook een rol in de uitvoering en implementatie van sectorale IMVO-convenanten: samenwerkingen tussen overheid, bedrijven, vakbonden en maatschappelijke organisaties die tot doel hebben om impact in internationale ketens te bewerkstelligen.

Voorts: Meerman zit ook in het bestuur van open source database Open Supply Hub. Het is een gratis toegankelijk platform dat belanghebbenden uit diverse sectoren, waaronder de modebranche, in staat stelt supply chain-gegevens te delen en raadplegen. Zo wordt informatie verstrekt over fabrieken en is er te vinden welke NGO's of organisaties daar actief zijn. Doel is de transparantie van productielocaties en toeleveringsketens wereldwijd vergroten om te verduurzamen.

Volgend jaar (in 2025) moeten deze bedrijven een duurzaamheidsrapportage aanleveren over het jaar 2024.

“Deze organisaties van openbaar belang zijn al gewend te rapporteren over cijfers én andere zaken,” vertelt Meerman. “Sinds 2016 moeten zij vanwege de EU Non-Financial Reporting Directive (NFRD) verslag uitbrengen over de milieuprestaties, sociale verantwoordelijkheid en de wijze waarop de organisatie wordt bestuurd met betrekking tot duurzaamheidsvraagstukken. “De CSRD breidt deze vereisten uit en introduceert strengere rapportagestandaarden,” aldus Meerman. (En de reikwijdte van de CSRD is groter dan de NFRD, maar daarover zo meer, red.)

De Engelse term hiervoor is ESG, de afkorting van Environment (milieu), Social (sociaal-maatschappelijke aspecten) en Governance (bestuur).

Wat eist de CSRD nu precies van bedrijven? Wat houdt de CSRD in? Wat zijn kernaspecten van de CSRD?

De CSRD verplicht merken en bedrijven gedetailleerd te rapporteren over hun impact op mensen, het milieu en hoe zij worden bestuurd met betrekking tot duurzaamheid. “"Dit moet gebeuren voor de korte (1 jaar), middellange (5 jaar) en lange termijn (5>jaar) en gaan over zowel werkelijke als potentiële impact'," vertelt Meerman.

Daarbij moeten ze ook uitleggen hoe hun bedrijfsstrategie, beleid en processen voor het beheer van risico's gerelateerd aan duurzaamheid zijn ingericht, inclusief wat ze willen bereiken op het gebied van duurzaamheid, onderstreept de SER-adviseur.

“In de modebranche zijn er bedrijven die bijvoorbeeld spijkerbroeken laten maken in Bangladesh. Het zou best kunnen dat zij een flinke impact hebben op mens en milieu,” illustreert Meerman. In Bangladesh werken mensen doorgaans in slechte arbeidsomstandigheden voor lage lonen. Ook wordt wetgeving in het land niet altijd gehandhaafd, ‘omkoping en corruptie komen voor’. “En het zou ook kunnen zijn dat de afvalstoffen van de productie zomaar in het water rond de fabriek worden geloosd en het drinkwater van mensen in de omgeving wordt vervuild,” geeft ze als voorbeeld.

“De CSRD stelt ook dat je als bedrijf moet vertellen welk klimaatplan je hebt om te voldoen aan de Klimaatdoelen van Parijs,” zegt Meerman.

Dubbele materialiteit is een heel belangrijk aspect van nieuwe EU-wet: de verplichte duurzaamheidsrapportage werkt twee kanten op

De CSRD introduceert het concept van dubbele materialiteit. Het betekent dat bedrijven niet alleen hun externe impact op de maatschappij en het milieu moeten beoordelen en beschrijven. Organisaties moeten óók in kaart brengen hoe duurzaamheidsthema’s en ontwikkelingen in de maatschappij hun bedrijf (lees: de eigen operaties of waardeketen) kunnen of zullen gaan beïnvloeden.

“Klimaatverandering is een voorbeeld van de impact van duurzaamheid op een organisatie,” zegt Meerman. “Door de opwarming van de aarde regende het in Pakistan in 2022 drie maanden hevig. Dat zorgde voor verwoestende overstromingen. Als jij zaken doet met een fabriek in Pakistan, kunnen die overstromingen dus grote gevolgen hebben voor jouw bedrijfvoering.”

Affected stakeholders dienen bij de dubbele materialiteitsanalyse worden betrokken

“Goed om te weten is dat de CSRD zegt dat je moet rapporteren over de impact op mensen en milieu en de European Sustainability Reporting Standards (ESRS) er zijn om je uit te leggen wát je moet rapporteren,” meldt de SER-beleidsadviseur. Deze standaarden, inclusief sectorspecifieke aspecten zoals voor textiel, worden nu nog ontwikkeld.

“De eerste ESRS-standaard telt rond de 1.200 datapunten,” vertelt Meerman. Het betekent niet dat een merk of bedrijf over al die datapunten hoeft te rapporteren. Een organisatie dient te bepalen welke economische, milieu- en sociale kwesties het meest relevant zijn voor haar bedrijfsvoering en belanghebbenden. Daarvoor gaan bedrijven een dubbele materialiteitsanalyse doen, zoals dat met een moeilijk woord heet. Dit proces helpt bedrijven prioriteiten te stellen en te focussen op de kwesties die het meest belangrijk zijn voor hun duurzaamheidsprestaties en risicomanagement.

"Bij het uitvoeren van een dubbele materialiteitsanalyse, dienen 'affected stakeholders' betrokken te worden," onderstreept Meerman. “Dat zijn mensen die direct worden beïnvloed door de activiteiten van de organisatie. Vaak zijn dit werknemers of mensen in de toeleveringsketen, maar je kunt ook denken aan stille belanghebbenden op het gebied van milieu,” legt Meerman uit. Mensen die in de buurt van een fabriek wonen en te maken hebben met vervuild drinkwater zijn bijvoorbeeld ‘affected stakeholders’.

Door de betrokkenheid van deze belanghebbenden, zal een merk of bedrijf tot een grondige en eerlijke materialiteitsanalyse komen. Het zal de duurzaamheidsrapportage verbeteren en het engagement kan ook grotere zaken realiseren, zoals de bevordering van de huidige duurzaamheidsinpanningen van het bedrijf.

Hoe moet de CSRD dan precies worden gerapporteerd? Hoe moet het uiteindelijk worden aangeleverd en wie gaat de verplichte duurzaamheidsrapportage goedkeuren? Hoe en door wie zal die Reporting Directive worden beoordeeld?

Merken en bedrijven gaan dus (door de CSRD en ESRS zoals hierboven beschreven, red.) op een uniforme manier rapporteren, vertelt ook Wijngaarden.

“Als je straks wil weten hoe een kledingmerk zoals een Nike of Adidas omgaat met 'Living Wage' (een leefbaar loon, red.), dan moet je dat heel makkelijk kunnen vinden, omdat alle verslagen op dezelfde manier zijn opgebouwd,” illustreert de beleidsadviseur van de SER. “Nu heb je vaak de zoekfunctie nodig als je over een bepaald aspect wil lezen in de MVO-verslagen die bedrijven zelf uitgeven.” Ook kunnen er zaken of issues in die rapportages ontbreken. De CSRD zal zorgen voor volledige en betrouwbare duurzaamheidsinformatie. “En daarmee voor transparantie,” aldus Meerman.

De duurzaamheidsrapportage wordt uiteindelijk een aparte bijlage van het managementverslag, vertelt Meerman. “Die moet goedgekeurd worden door een externe partij.” Controle zal waarschijnlijk komen te liggen bij de accountants, de mensen die nu ook de financiële rapportage beoordelen, denkt ook Wijngaarden.

“Maar, benadrukt de SER-adviseur hier nog even: “Het feit dat de stakeholders ook mee kunnen kijken en bedrijven op hun duurzaamheidsinspanningen kunnen aanspreken, zal een groter effect hebben dan deze vereiste onafhankelijke beoordeling.”

Hoe makkelijk of moeilijk is het eigenlijk voor bedrijven straks te voldoen aan de CSRD?

Ten einde tot zo’n analyse en rapport te komen, dienen bedrijven dus eerst alle benodigde informatie te verzamelen.

“Sommige bedrijven kiezen ervoor intern teams op te zetten voor de CSRD,” vertelt Wijngaarden, “maar er zijn ook andere andere bedrijven of consultants die hen hierbij kunnen helpen.”

“Dit alles (het inrichten om straks aan de CSRD richtlijn te kunnen voldoen, red.) kost tijd,” licht Wijngaarden toe. “Hoe groter het bedrijf, hoe complexer de klus.”

Want er is kennis nodig van allerlei afdelingen, denk aan HR, inkoop, sourcing, finance, etc, somt Meerman op. De CSRD vereist samenwerking tussen de mensen van deze verschillende afdelingen en zal zorgen voor meer verbinding. “De CSRD eist bovendien aandacht voor duurzaamheid van het topmanagement,” vervolgt Meerman “waardoor een bedrijf sneller tot actie (verduurzaming, red.) zal komen.”

Want hoewel de CSRD dus vooral een rapportagestandaard is, heeft de wet eigenlijk tot doel impact te maken in de ketens, meldt Meerman. “Zodat er inzicht wordt verkregen en dat systematische problemen kunnen worden aangepakt. En bedrijven ten slotte verantwoording afleggen.”

Daarvoor is trouwens nog meer wet- en regelgeving op komst. Zo is ook is de wetgeving Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD, uitspraak ‘C S triple D’) aanstaande. Deze Due Diligence richtlijn gaat straks eisen dat bedrijven misstanden op het gebied van milieu- en mensenrechtenschendingen in de toeleveringsketen verbeteren.

Laatste nieuws is dat de CSDDD op losse schroeven lijkt te staan: er is voorlopig nog geen akkoord. Duitsland, Italië, Frankrijk, Finland en Oostenrijk accepteerden het huidige wetsvoorstel niet. De tekst van het wetsvoorstel moet worden herzien en betrokken partijen opnieuw naar de onderhandelingstafel. De nieuwe onderhandelingen moeten binnen twee weken worden afgerond om het voorstel nog snel erdoorheen te krijgen, anders loopt het mogelijk maanden of jaren vertraging op.
[Bron: ‘Due diligence wet lijkt verder weg dan ooit: Diverse EU-lidstaten zitten dwars’ , van 28 februari 2024]

De CSRD is - net als CSDDD - onderdeel van de European Green Deal. “Het is eigenlijk een heel pakket aan maatregelen om Europa tot een duurzamere economie te maken,” legt Meerman uit.

Wijngaarden formuleerde het zo: “De Green Deal eist simpelweg meer verantwoording en transparantie van bedrijven’.

Last but not least: Voor welke bedrijven gaat de CSRD nog meer gelden? Zijn er ook bedrijven die nog niets hoeven te doen?

De tweede groep voor wie de duurzaamheidsrapportageplicht start, de grote ondernemingen, bestaat uit onder meer familiebedrijven, vertelt Meerman.

“Voor de grote ondernemingen is de CSRD-scope net aangepast,” zegt de beleidsadviseur. Een bedrijf wordt als groot beschouwd als het aan twee van de drie volgende criteria voldoet: 25 miljoen euro op de balans (‘totale activa’), 50 miljoen euro aan (netto-)omzet, en 250 werknemers.

“Voor deze groep is de wet het meest nieuw en spannend,” stelt Meerman, simpelweg omdat er niet eerder een rapportageplicht was. Ook zijn veel van deze ondernemingen volgens haar wel bezig met duurzaamheid en impact, maar komt het nog regelmatig voor ‘dat er niets op papier staat’.

De grote ondernemingen moeten over (boekjaar) 2025 gaan rapporteren. “Een voorbeeld is familiebedrijf Zeeman,” vertelt Meerman. “Zij moeten voor het eerst in 2026 een rapportage in lijn met de CSRD uitbrengen.”

En hoe zit het dan met de MKB’s?

Beursgenoteerde MKB’s, of listed SME’s zoals dat in het Engels wordt genoemd, worden verplicht over 2026 te rapporteren.

MKB-ondernemingen zonder beursnotering vallen buiten het toepassingsbereik.

Maar dat betekent niet dat zij nog niets hoeven te doen. De CSRD heeft namelijk ook indirect effect. Veel MKB’ers zitten immers in de keten van de grote organisaties. “Bijvoorbeeld als je als klein modemerk of groothandel levert aan een groot warenhuis of multibrand retailer,” zo illustreerde Henk Hofstede, Sector Banker Retail van ABN Amro, eerder.

“En dat betekent dat de midden- en kleinbedrijven toch informatie zullen moeten gaan aanleveren aan hun klant: de grotere ondernemingen voor wie de CSRD geldt,” onderstreept Meerman. “Daarom is het voor hen nu al raadzaam een systeem in te richten om data te verzamelen over hoe zij mens, klimaat en milieu beïnvloeden en hoe deze factoren van invloed (kunnen) zijn op hun bedrijfsvoering.”

"Momenteel worden er twee nieuwe, vereenvoudigde standaarden ontwikkeld specifiek voor kleine en middelgrote ondernemingen," geeft Meerman nog mee. Deze standaarden zijn bedoeld om deze bedrijven op een makkelijke en passende manier informatie over duurzaamheid te laten geven als daarom wordt gevraagd. “Bovendien zijn ze ontworpen om het MKB te ondersteunen in hun rol bij het bevorderen van een duurzamere economie.”

Meerman noemt het tevens ‘niet onmogelijk’ dat de CSRD in de toekomst verder wordt uitgebreid voor het MKB omdat, zoals je nu weet, veel van de duurzaamheidsinformatie uit de ketens komt. En bij laatstgenoemde ook de meeste impact kan worden gemaakt. “Neem de jeansproductie. Als je de CO2-uitstoot bijvoorbeeld wil terugdringen, lukt dat niet op het hoofdkantoor, maar moet je de keten in. Denk aan de fabrieken waar stoffen worden geverfd of spijkerbroeken worden gewassen om ze hun kenmerkende look te geven,” aldus Meerman.

Belangrijk om te weten is dat de CSRD wetgeving nog wordt geüpdatet. Tevens is nog niet alles van de richtlijn bepaald.

Officiële documenten over de Corporate Sustainability Reporting Directive en de laatste informatie over de European Sustainability Reporting Standards zijn te vinden op de EU-wetgeving website.

Bij de SER is een speciale pagina aan het onderwerp gewijd 'CSRD: EU-duurzaamheidsrapportage', te vinden onder het kopje 'thema's' > 'duurzaamheid'. Zo zijn er webinars over de nieuwe wetgeving terug te kijken en is er een heel uitgebreid vragen en antwoorden document over over de CSRD gepubliceerd, dat steeds wordt bijgewerkt. Je kunt ook aanvullende vragen over de rapportageplicht indienen voor de organisatie om te beantwoorden.

Bronnen:
- Interview Melissa Wijngaarden, mede-oprichter van Impactbytes en Project Cece, op 25 januari 2024
- Interview Fleur van de Heuvel-Meerman, Senior Beleidsmedewerker Internationaal MVO bij de SER en bestuurslid van de Open Supply Hub, op 29 januari 2024
- FashionUnited artikel ‘Experts over ondernemen in 2024 en belangrijke thema’s voor mode en retail’ van 13 januari 2024
- Delen van deze artikeltekst zijn gegenereerd door een kunstmatige intelligentie (AI) tool en daarna geredigeerd
- Website Europese Commissie 'Corporate sustainability reporting'
- Europese Commissie bijlage 'European Sustainability Reporting Standards (ESRS) van 31 juli 2023.